Türkçe diliyle ilk tanıştığımda…

2008 yılında İskenderiye Üniversitesinde ilk katıldığım Türkçe dersini hala hatırlıyorum. Aşağı yukarı 10 yıl oldu… ufak tefek ayrıntılarıyla o gün aklıma geliyor. ‘bakalım nasıl bir dil olacak’ diye düşünüp, o anda bize tuhaf gelen bazı harflerin seslerine gülüşüp, defterlerimize komik notlar aldığımızı bile hatırlıyorum.

‘A…anne’ … ‘Be- baba’ dan …. ‘Ke- kitap’… ‘Ze- zarf’ a kadar yeni sözcükleri duyup öğrenince, hemen şaşırıyorduk. ‘Ne kadar yakın ya! O kadar ortak sözcükler var ki…’ diye düşünüyorduk. Bazı Mısırlı ailelerde ya ‘nine’, ya ‘tite’, ya da ‘anna’ diyoruz babaannelere ve anneannelere! Ama dur bir saniye! Acaba biz bunu Türklerden mi aldık, yoksa onlar bizden mi bunu aldı?!

Yeni başlayanlar ve daha ileri seviye öğrenciler için, Mısır Arapçası Kelime Kılavuzu‘nda 4500’den fazla öğe (kelimeler, ifadeler ve örnek cümleler) kelime haznenizi geliştirmeniz ve bağlantıları kurmanıza yardımcı olmak amacıyla 57 tematik kategoride düzenlenmiştir. (This is the Turkish edition of Egyptian Colloquial Arabic Vocabulary.)

Türkçe’de her yeni kelime öğrendiğimizde hep bu soruyu kendimize soruyorduk! Evet karıştırıyoruz ama biraz düşündükten sonra fark edebiliriz. Mesela, nineye kullanılan bizim ‘anna’ aslında Türk bir kelimedir. ‘baba’ sözcüğüne gelince gerçekten asıl kökünü bilmiyorum… sanki köresel bir sözcük gibidir. ‘Kitap’ ise asıl Arapça bir kelimedir (كِتاب) ve Arapça’da şöyle söylenir: ‘Kitâb’, aynı eşit anlamı taşıyor. Zaten ‘kelime’ kelimesi bile Arapça kökenlidir! Arapça’daki telaffuzu tamamen aynıdır (كَلِمة), yine anlamı da aynıdır… ‘tamamen’ de Arapça’dan gelir (تَمامًا)/(temâmen),   ‘aynı’ da (عَيْن)/(‘eyn) kelimesinden alınmış; aslında Arapça’da (عَيْن) kelimesinin pek çok anlamı bulunmaktadır. Genellikle görme organı için kullanılır, ama başka bir anlamı da var; bir şeyin kendisi, aynen Dönüşlülük Zamiri ‘Kendi’ anlamına gelir. ‘Aynen’ de (عَيْن) kelimesinden alınmış! Arapça’da pek kullanılmaz da hemen Arapça kökenli olduğunu fark ediyorum… Farketmek de (فَرْق)/(Fark) kelimesinden de gelir (… Gerçekten böylece devam edersem satırlar hiç yetmeyecek!)

O kadar Arapça-Türkçe ortak kelime var mı?!

Karşımıza daima çıkan soruya tekrar dönelim… Acaba bu kelime Arapça kökenli mi? Yoksa Mısırca’da Türkçe’den alınan bir kelime midir? (Bu arada, ‘daima’ (دَائِما), ‘tekrar’ (تِكْرَار), ‘acaba’ (عَجَبَا) gibi sözcükler Arapça’dan alınmış, kusura bakmayın gerçekten kendimi tutamıyorum!) Kesin bir cevap bulmak için tek bir yol var. ‘Acaba bu kelimenin Arapça’da kökü var mı?’ diye kendimize sormamız gerekir. Arapça’da bir kelimenin ‘kökü’ derken, kelimenin genellikle üç ve bazen de dört harfli asıl kökünü kast ediyorum. Mesela ‘Kitap’ kelimesi, Arapça’daki (كِتَاب)dan alınmış. Üç ya da dört harfli kökü var mı? Evet, var; (ك، ت، ب). O zaman onun Arapça kökenli olduğuna emin olabiliriz. Öte yandan ‘çanta’ kelimesini ilk öğrendiğimde hemen gülümseyip, ‘bak bunu da aldılar bizden ya! Biz de (شَنْطَة)/(şanta) kullanıyoruz’ diye düşündüm… ama hemen sonra ‘yok yok… Arapça’da (ش، ن، ط) diye bir kök yok aslında… o halde biz aldık bunu onlardan’ diye söyledim. ‘Oda’ kelimesini de aldık Türklerden. (أوضَة)/(o-da) deyince, üç harfli Arapça hiç bir kökünü bulamayacaksınız.

Türkiye’ye ilk gidişim!

‘Türk Milletinin Gururu’
2014 yılında Ankara’ya gidince, pek çok fotoğraf çektim. O sırada, seçimler vardı ve sokakların tümü afişler ve ilan panolarıyla doluydu. Bakalım bu fotoğrafa… Üç kelimeden oluşan ‘Türk Milletinin Gururu’ cümlesinin üçte ikisi Arapça kökenlidir. ‘Millet’ aslında Arapça ‘مِلَّة’/(mille)kelimesinden alınmış. Arapça’daki kelime ‘din’, ‘inanç’ veya ‘mezhep’ anlamına gelir, Türkçe’ye geçince ise ‘milli’ anlamını taşımaya başladı, yani ‘halk’ anlamına gelir. İki dilde kelimenin anlamları farklı olsa bile, iki anlamın arasındaki ilişkiyi hala takip edebiliyoruz. ‘Gurur’ kelimesine gelince, Arapça’daki ‘غُرُور’ (Ğurûr) kelimesinden gelir. Arapça’da sadece olumsuz bir anlama gelmekle beraber Türkçe’de hem olumlu hem de olumsuz anlamına gelebiliyor. Türkçe’deki ‘kibir’ kelimesi gibi, bazen olumlu bir anlam taşır, bazen de olumsuz bir anlama gelir. (NOT:’kibir’ kelimesi aslında Arapça kökenli bir kelimedir (كِبْر)/(kibr)… bak dönüyorum işte!)

Acaba…? Yoksa….?

Tamamen Türkçe’de sayılmaz Arapça kökenli kelimelerin bulunduğu gibi Mısırca’da da sayılmaz Türkçe kökenli kelimeler var. Yıllar geçse de hep bu soruyu tekrarlayacağım… Tabi ki zaman geçtikçe daha az soracağım ama kesinlikle bu sorular hiç bitmeyecek… Yaklaşık on yıldan sonra, ara sıra bu soruyu hala kendime soruyorum.  ‘Acaba…? Yoksa…’ olan bu sorulardan dolayı, Türkçe bana hep enteresan bir dil gelir, Türkçe’yi öğrenmeye devam edip, diğerlere öğrettikçe, tutkum artıyor. Acaba Arapça’yı öğrenen Türkler olarak aynı şekilde şaşırıyor musunuz? Aynı soruları soruyor musunuz? Aynı karşalaştırmaları yapıyor musunuz? Aynı şekilde ‘acaba…yoksa’ iki sorunun arasında sallanıyor musunuz? Yoksa….? Gerçekten ikimizin arasında hayal ettiğimizden daha çok ortak kelimeler var. Mesela şu 30 kelimeye bakalım:
Türkçe Sözcük
 Arapça KöküArapça Telaffuzu
Arapça Anlamı
kayıp
غَيْبğaybaynı anlam
kayıt
قَيْدkaydaynı anlam
şey
شَيْءŞey’aynı anlam
mide
مَعِدَةme’ideaynı anlam
silah
سِلَاحsilâhaynı anlam
tarih
تَارِيخtarîḣaynı anlam
fare
فَأْرfe-raynı anlam
aşk
عِشْقışkaynı anlam
nefret
نُفُورnüfûraynı anlam
cesur
جَسُورcesûraynı anlam
metin
مَتِينmetînaynı anlam
ahşap
أَخْشَابeḣşâbaynı anlam
makas
مِقَصّmıkassaynı anlam
miktar
مِقْدَارmıkdâraynı anlam
sülale
سُلَالَةsüleeleaynı anlam
zülum
ظُلْمzulmaynı anlam
nabız
نَبْضnebdaynı anlam
ömür
عُمْرömraynı anlam
şiddet
شِدَّةşiddehaynı anlam
zayıf
ضَعِيفda’îfaynı anlam
zafer
ظَفَرzafaraynı anlam
Resim
رَسْمresmaynı anlam
Yani
يَعْنِيye’niaynı anlam
akıl
عَقْلaklaynı anlam
tavır
طَوْرtavraynı anlam
teşekkür
تَشَكُّرteşekkuraynı anlam
asır
عَصْرasraynı anlam
fikir
فِكْرfikraynı anlam
ama (amma)
أَمَّاemmaise
fakat
فَقَطfekatsadece

** NOT: (‘ = ع) / (K = ق) / (D = ض) / (T = ط) / (Z = ظ) /

(- = ء) / (ğ = غ) / (ḣ = خ) / (H = ح)

Siz de Arapça öğrenince nasıl hissettiğinizi anlatabilirsiniz, ya da bu kelimelerin Arapça kökenli olduğunun farkında olup olmadığınızı bize söyleyebilirsiniz

Lütfen yorum yaparak, ne düşündüğünüzü bizimle paylaşın…

4 Comments

  1. Merhaba Alaa hanım. Bu aralar Arapça ile ilgili sorularım oluyor siz bana yardım edebilir misiniz? Özellikle Kuran’dan yapılmış Türkçe tercümelerde sorularım oluyor. Sizle nasıl irtibata geçebilirim? Bu yazınız da çok güzel, zevkle okudum. Teşekkürler.

  2. Elinize fikrinize sağlık zevkle okudum.
    الله يعطيك العافية انسة المقال رائع جدا
    طبعا نحن نعرف ان اللغة العربية هي أن اللغات بالتأكيد ستكون كل لغات العالم قد اقتبست من لغتنا
    الاستاذ عمر السطم

  3. Merhaba Alaa Hanım,
    Arapların biz Türkler hakkında bu kadar bilgisiz olması da bizi şaşırtıyor. Elbette, müslüman toplumların hepsinin dilinde Kur’an dili olması sebebiyle Arapça’dan girmiş binlerce kelime bulunmaktadır. Bu durum sadece Türkçe’de değil, Farsça, Urduca gibi müslüman milletlere ait birçok dilde böyledir.
    Bir başka şey de, Arapça’dan Türkçe’ye farklı bir anlam yüklenerek girmiş olup sonra da bu anlamıyla tekrar Arapça’ya geri dönüş yapmış olan kelimeler de var.
    Hoşça kalın.

Leave a Reply